Nederland gaat op 22 november naar de stembus. Wat gaat dit betekenen voor de logistiek? Voor dossiers als Schiphol, haven van Amsterdam, het wegvervoer en de energietransitie? Amsterdam Logistics zet vanuit de invalshoek van de sector Transport en Logistiek de standpunten op een rij. We gaan in dit artikel iets uitgebreider in op de partijen die half oktober in de peilingen voorop gaan of op een andere manier kans maken om – al dan niet als kleine coalitiepartij – in een nieuw kabinet te gaan regeren.
Tekst: Anke Hoets.
SP, Volt, CU
Rode lijn in de partijprogramma’s zijn thema’s als bestaanszekerheid, vestigingsklimaat, onderwijs en arbeidsmarkt, innovatie, technologie, energietransitie, klimaat en natuurbehoud. Lelystad Airport heeft bij de meeste partijen geen toekomst, onder meer bij de SP. Andere regionale vliegvelden liggen ook onder de loep bij de socialisten.
De politiek zet breed in op een vermindering van CO2-uitstoot, afscheid nemen van fossiele brandstoffen en de overstap op hernieuwbare energiebronnen. Die vormen de motor van de sector Transport en Logistiek. De eisen voor schoner goederenvervoer, met name in de luchtvaart, worden bij veel partijen opgeschroefd, met onder meer een hogere vliegbelasting en minder en schoner vliegen. De pro-Europese partij Volt gaat hier ver in. Zo wil ze dat Schiphol krimpt naar maximaal 400.000 vliegbewegingen per jaar en wil ze een verbod op fossiele brandstofvluchten korter dan 650 kilometer.
Ook de scheepvaart moet bij Volt meer gaan betalen voor vervuiling. “We voeren een scheepvaartbelasting in op basis van NOx en CO2-uitstoot.” Professionele vervoerders over de weg worden als het aan Volt ligt ook zwaarder belast: “We vervangen, naar Zweeds voorbeeld, de motorrijtuigenbelasting op auto’s, bestelbusjes en vrachtwagens door ‘betalen-naar-gebruik’ (p. 48).” Elektrisch rijden wordt minder belast.
De ChristenUnie pleit ook voor een duurzame scheepvaart en goederenvervoer en een schonere luchtvaart waarbij de uitstoot, kerosine en lawaai belast gaan worden. De partij wil dat er meer nadruk komt op bereikbaarheid dan op mobiliteit. Ze wil daarnaast “de weginfrastructuur beter benutten en goed onderhouden, niet uitbreiden”. Voor onze nationale luchthaven komt de CU uit op een overtreffende trap: “Stel een grens in van 300.000 vliegbewegingen op Schiphol.” De partij wil het achtpuntenplan van Schiphol om te verduurzamen bindend vastleggen, zodat de luchthaven daar in de toekomst niet meer onderuit kan (p. 84-89).
VVD
Ruimte geven. Grenzen stellen.
De VVD bundelt haar visie op toekomstig Nederland in 8 hoofdstukken. Volgens de liberalen kunnen economische groei en vergroening prima samengaan. Met betrekking tot mobiliteit stelt ze (p. 46-49): “De VVD wil doorrijden en schoon vliegen…” Dat betekent mobiliteit betaalbaar houden met lagere accijnzen én slimmer maken. Ook wil de VVD achterstanden in infrastructurele projecten (aanleggen en verbeteren van wegen, sporen, tunnels en bruggen) wegwerken. De partij wil naar een nieuw stelsel: “In de toekomst werken we toe naar een stelsel van betalen naar gebruik waaraan iedereen, ook bij gebruik van elektrisch vervoer, bijdraagt.”
De maritieme sector en logistiek krijgen een aparte paragraaf (p. 49). De VVD onderstreept dat beide sectoren onmisbaar zijn voor onze economie en ruimte moeten krijgen om te groeien, waarbij negatieve effecten worden aangepakt. Dat betekent: “Schoon varen, schoon tanken en opladen, goederenvervoer op de weg, spoor en water vlot van A naar B en het voorkomen van overlast van spoorgoederenvervoer.”
De VVD wil energieonafhankelijk worden, 85% CO2-reductie in 2040, verduurzamen van sectoren als wegtransport, lucht- en scheepvaart en inzetten op schonere brandtstoffen. De partij wil bovendien “Een schone toekomst en Nederland van het slot halen. (p. 55-62).” Het laatste betekent dat alle sectoren gaan bijdragen aan de oplossing van de stikstofproblematiek, dus ook mobiliteit.
Nieuw Sociaal Contract (NSC)
Nieuwkomer Nieuw Sociaal Contract (NSC) wijdt in haar partijprogramma een fors deel aan transport en logistiek, de toekomst van mobiliteit in relatie tot de economie. Zo is er aandacht voor distributiecentra: “Bij de acquisitie en vestiging van nieuwe bedrijven zijn we kritisch over de toegevoegde waarde voor de reële economie; we wegen deze af tegen het ruimtebeslag, effecten op de leefomgeving, energie- en waterverbruik en het verwachte beroep op arbeidsmigranten. Grote nieuwe distributiecentra worden alleen nog toegestaan op een beperkt aantal locaties in Nederland (p.56).” Ook het aantal datacentra wordt beperkt.
NSC erkent het belang van luchthaven Schiphol als mainport en vraagt daarnaast aandacht voor andere regionale clusters zoals Food Valley of Brainport Eindhoven. “Vaak vormen deze clusters afzonderlijk en tezamen cruciale schakels in de nationale of Europese maakindustrie.” Bereikbaarheid is volgens NSC van groot belang voor de economie. De partij erkent dat de mobiliteitsbehoefte onverminderd groot zal zijn en niet alleen van belang voor particulieren, maar ook voor bedrijven. “De bereikbaarheid van werklocaties is een integraal onderdeel van het ruimtelijk-economisch beleid; het gaat hierbij zowel om de regionale bereikbaarheid van bedrijven voor werkenden als om de onderlinge verbinding van regionale clusters via weg en spoor (p. 56)”.
Het vliegverkeer dan (p. 58). De partij zegt de sector luchtvaart “scherp uit te dagen om stiller en zuiniger te gaan vliegen… en over te stappen op elektrisch en op waterstof vliegen.” Een van de instrumenten zal daarbij een accijns op kerosine zijn. NSC streeft een kwalitatief hoog HSL-treinnet in Europa zodat vliegen op afstanden korter dan 750 kilometer in de toekomst beperkt blijft. Lelystad Airport gaat als het aan NSC ligt niet open voor commerciële luchtvaart.
De partij doet geen expliciete uitspraken over het gewenste aantal vliegbewegingen op Schiphol, maar gaat uit van een plafond van 452.000 per jaar. In het licht hiervan wil ze ook de voorkeursbeslissing voor een vierde naderingsroute heroverwegen. “We herbeoordelen kritisch hoeveel vluchten er echt nodig zijn voor het behoud van de ‘netwerkkwaliteit’.” Uitgangspunt is een goede balans tussen vliegverkeer en omgeving. Op basis daarvan “Het vaststellen van geluidhinder en luchtkwaliteit vindt plaats op basis van metingen in de omgeving in plaats van theoretische modelberekeningen.”
Verder ziet NSC een toekomst voor de binnenvaart, short sea en spoor als het gaat om goederenvervoer. Het wil dan ook het landelijk netwerk van binnenhavens en overslagfaciliteiten versterken. “Het beheer en onderhoud van vaarwegen, bruggen en sluizen verdient meer prioriteit. Om binnenvaart aantrekkelijk te houden wordt daarnaast ook gekeken naar de zaken die voor schippers belangrijk zijn, zoals goede ligplaatsen. “Ons uitstekende uitgebreide vaarwegennet biedt een goed alternatief voor vervoer over de weg. Ook de binnenvaart zal een aandeel moeten leveren in het verminderen van de uitstoot van schadelijke stoffen; we stellen hiervoor samen met de sector een ambitieus maar realistisch transitiepad op.”
BoerBurgerBeweging (BBB)
Het verkiezingsprogramma van BBB bevat standpunten over “een breed scala aan onderwerpen”. Daarin aandacht voor economie, klimaat en ondernemen in zijn algemeenheid met onder meer ruimte en stimulering van innovatie en minder regeldruk.
De partij heeft veel aandacht voor mobiliteit en infrastructuur, zowel voor personen als professioneel (p. 99 – 103). Ze zet in op modal shift en het versnellen van een innovatieve en duurzame luchtvaart waarbij het aantal vliegbewegingen op Schiphol wordt “bevroren tot een toonaangevende afname van de geluidshinder en milieugebruiksruimte is gerealiseerd”.
Het invoeren van zero-emissiezones in de binnensteden per 2025 acht BBB niet haalbaar en wil ze uitstellen: “Er moet ook een overgangsregeling komen: in het geval ondernemers wel moeite tonen door een aanvraag voor subsidie of netaansluiting te doen, maar deze niet ontvangen, krijgen ze een ZE-zone ontheffing voor hun dieselvoertuigen.” Wel wordt ingezet op schonere brandstoffen. Ook wil BBB dat Nederland zijn toppositie als distributieland kan behouden.
Met betrekking tot de infrastructuur schrijft BBB: “Voor een goed, effectief en efficiënt gebruik van mobiliteit en transport is een goede infrastructuur cruciaal. We denken aan vaar-, lucht-, spoor- en autowegen, voet- en fietspaden, maar ook waterleidingen, gasleidingen, intranet, elektriciteitsnetwerk, radiofrequenties, etc. Deze infrastructuur is het domein en daarmee de verantwoordelijkheid van de overheid.”
GroenLinks/PvdA
Samen voor een hoopvolle toekomst
De nieuwe fusiepartij GroenLinks/PvdA streeft een rechtvaardige duurzaamheidstransitie na waarbij de grootste vervuilers, de zwaarste lasten dragen. Onder meer voor Schiphol zal gelden dat “de gezondheid van medewerkers en omwonenden leidend zal zijn bij de verstrekking van vergunningen en bij de handhaving” en eerst treinen (met name op afstanden binnen 750 kilometer), dan vliegen. “Krimp van het vliegverkeer en een CO2-plafond voor de Nederlandse luchtvaart”, voegt de partij toe. Lelystad Airport gaat wat haar betreft dicht. (p. 24).
Groene ondernemers krijgen prioriteit bij de partij. “Ondernemers die de brede welvaart vergroten en die willen vergroenen kunnen op onze hulp rekenen. We versnellen de verduurzaming van bedrijventerreinen. We lossen de overbelasting van het elektriciteitsnetwerk op door netten te verzwaren en op het elektriciteitsnet voorrang te geven aan duurzame en sociale activiteiten die passen bij de groene welzijnseconomie.” Wat de partij betreft is de elektriciteitsvoorziening in ons land in 2040 klimaatneutraal.
Logistiek krijgt wordt kort vermeld in het programma van GroenLinks/PvdA. “Alvorens nieuwe centra worden gebouwd, komt er een plan voor data- en logistieke centra. En zolang de maatschappelijke waarde voor Nederland beperkt of onduidelijk is, stellen we strenge eisen aan het gebruik en de ontwikkeling van logistieke- en datacentra. Voor reeds gerealiseerde panden komt een afdwingbaar programma om binnen tien jaar aan dezelfde eisen te voldoen als nieuwe centra.”
De sector Transport en logistiek wordt verder meegenomen in de thema’s energietransitie en verduurzaming van de economie. De partij zet in op de bouw van een waterstofhub in Noordwest-Europa, waarbij groene waterstof prioriteit heeft. Ook moet Nederland in 2050 volledig circulair zijn.
D66
D66 zet in een lijvig document van 243 pagina’s in op onder meer een eerlijker verdeling van welvaart en lasten in Nederland, op een zelfvoorzienend Europa en op klimaat en de energietransitie. Ze introduceert onder meer ‘een klimaatbonus en klimaatticket voor iedereen’. “We maken €1 miljard per jaar vrij om nieuwe groene bedrijvigheid te stimuleren.” De partij zet in haar plannen voor de toekomstige economie (p. 9-41) klimaat, energie en ondernemerschap centraal. De economie is in 2050 circulair en in 2040 klimaatneutraal met schone brandstoffen als (groene) waterstof, wind-, zonne- en kernenergie. De ambitie is groot: “Een schoon energiesysteem wordt de Deltawerken van het komend decennium.” Dit betekent voor ondernemers onder meer: “We richten de economie zo in dat schone bedrijven ook de rendabelste bedrijven zijn, omdat de werkelijke maatschappelijke kosten worden doorberekend”…maar de overheid moet ook investeren “in een goed vestigingsklimaat en bedrijven ondersteunen om de transitie mogelijk te maken”.
De sector goederenvervoer komt halverwege het verkiezingsprogramma aan bod (p. 143–147) waarbij dan al is opgemerkt dat Schiphol geen nachtvluchten meer mag toelaten en dat Lelystad Airport definitief dicht blijft. En ook hier geen of minder korteafstandsvluchten (korter dan 700 kilometer). Kerosine moet belast worden en D66 streeft naar een bijmengverplichting van duurzame luchtvaartbrandstoffen (SAF) van 14 % of zelfs 20% (in de EU is dit 6 %).
Het goederenvervoer moet schoner en slimmer, aldus D66. Dat geldt voor verbindingen via weg, water, spoor en lucht. Ook hier moet de energietransitie haar beslag krijgen, bijvoorbeeld met elektrisch spoor- en luchtvervoer. “We maken werk van de verduurzaming van de luchtvaart. Door technologieën te ontwikkelen om elektrisch vliegen verder te brengen en door zelf waterstof en synthetische kerosine te ontwikkelen, kunnen we daar zelfs aan verdienen. D66 ziet een kans voor Nederland om de schone brandstoffenproducent van Europa te worden.”
Op de weg moet het aantal (half)lege vrachtwagens naar beneden door slimmere samenwerking en wordt zelfrijdend en onderling communicerend vrachtvervoer over de weg gestimuleerd. D66 pleit voor een vrachtwagenheffing en een CO2-toeslag op brandstoffen voor zee- en luchtvaart. Tot slot wil de partij meer logistieke hubs aan de randen van steden van waaruit de binnensteden met elektrische voer- en vaartuigen kunnen worden bevoorraad.
CDA
Recht doen. Een hoopvolle agenda voor heel Nederland
Het CDA ziet een grote tweedeling in Nederland tussen haves en have nots. Ze vat het programma samen in tien prioriteiten. Economie en ondernemerschap komen hierin zijdelings aan bod. Zo zegt de partij in prioriteit nummer zeven dat het klimaatbeleid ambitieus, realistisch en sociaal moet zijn, zodat banen en bedrijven voor Nederland behouden blijven. Het CDA zet net als de andere partijen in op de energietransitie. “We gaan extra aandacht besteden aan energiebesparing en we blijven investeren in windenergie (bij voorkeur op zee), zonne-energie, duurzame biomassa, waterstof, biogas, aardwarmte, aquathermie en schone brandstoffen.” Voor de christelijke partij is bereikbaarheid een basisrecht.
De sector Transport en Logistiek krijgt aandacht in de hoofdstukken ‘Eerlijke economie’ en ‘Duurzame leefomgeving’ met de paragrafen energietransitie en ruimtelijke ordening. “De ruimte wordt steeds schaarser in Nederland. Het CDA stimuleert daarom meervoudig en meerlaags ruimtegebruik. De mogelijkheden voor veilig en duurzaam ondergronds transport worden verder benut. Samen met de markt zal de overheid initiatieven nemen om de druk op transport over weg, water en rail te verlichten door meer in te zetten op transport via pijplijn. (p. 46)”
Het CDA pleit daarnaast voor een schone lucht- en scheepvaart met hernieuwbare brandstoffen en sluit zich aan bij het pleidooi om Lelystad Airport dicht te houden. “De economische waarde van de luchtvaart moet in harmonie komen met mens en milieu. Daarom krimpt Schiphol naar 440.000 vluchten, komt er geen vierde aanvliegroute en maken we een einde aan de nachtvluchten, ook aan de randen van de dag.” De sector krijgt steun in de transitie naar duurzamer en met minder geluidsoverlast vliegen, onder meer door de productie van duurzame brandstoffen en elektrisch vliegen te stimuleren.
De zeehavens in onder meer Amsterdam worden als het aan het CDA ligt voluit gefaciliteerd als economische poorten van Nederland en navelstreng tussen de energieproductie op de Noordzee en het gebruik daarvan op land. De christenen zetten in op een modal shift met meer vervoer over water. “Daarvoor is het noodzakelijk dat er een toename komt van goed te bereiken afmeerplekken (p. 36).”
PVV
De PVV houdt het partijprogramma kort en spreekt zich uit tegen maatregelen om te verduurzamen, de energietransitie en voor bescherming van het klimaat (p. 22–23). Zo is gas volgens de PVV de schoonste fossiele brandstof, kan het elektriciteitsnet de transitie naar elektrisch rijden niet aan en wordt “ons land volgepropt met afzichtelijke windturbines”.
Wat wil de partij wel waar de logistiek iets van zou merken? Een hoofdstuk wijt de PVV aan ‘Mobiliteit en waterstaat’ (p. 39–40). De accijnzen op brandstof moeten naar beneden, aldus de partij. Ook de vliegtaks is uit den boze. Schiphol mag blijven groeien. “De Nederlandse luchtvaart is onmisbaar voor ons vestigingsklimaat, onze economie, industrie, internationale handels- en exportpositie en versterkt de Nederlandse strategische autonomie.” Ook binnenvaart en havens blijven een essentiële schakel voor de bereikbaarheid, economie en infrastructuur van Nederland. Tot slot wil de PVV alle milieuzones schrappen.
Partij voor de Dieren
De Partij voor de Dieren gaat in haar klimaatbeleid voor de slogan ‘de vervuiler betaalt’ ofwel een ‘eerlijk klimaatbeleid’, een circulaire economie, energiebesparing en een ander systeem dat het verder opwarmen van de aarde voorkomt. “Het energiesysteem van de toekomst is duurzaam, schoon en betaalbaar. Daarvoor is een snelle afbouw van fossiele bronnen nodig, een snelle groei van hernieuwbare energie en een transformatie van de industrie (energie en grondstoffen), ons vervoerssysteem en onze gebouwen. Deze transformatie vergt scherpe politieke keuzes.” De partij ziet hier een actieve rol voor de overheid weggelegd, ook in het actief voeren van natuurbeleid.
De logistiek komt in het partijprogramma niet voor. Mobiliteit is vooral een issue als het gaat om energiedragers. Biobrandstoffen noemt de Partij voor de Dieren “geen duurzame oplossing voor de transport- en mobiliteitssector”. Waterstof is alleen een optie als die groen is, niet als die met kernenergie wordt geproduceerd. De partij wil snel verduurzamen met minder auto’s op de weg, minder vliegen en schoner vervoer. “In 2030 is de mobiliteit volledig duurzaam. Dat gebeurt vooral op basis van elektriciteit en voor een klein deel op groene waterstof in de sectoren die nauwelijks kunnen verduurzamen via elektrificatie (internationaal vaar- en vliegverkeer).”
Luchthavens moeten van de partij sluiten of krimpen en de luchtvaart verliest haar uitzonderingspositie en moet gaan betalen voor de uitstoot. “We gaan de niet-CO2-gerelateerde bijdrage van de luchtvaart aan de klimaatcrisis meerekenen en aanpakken.” En ook de PvdD pleit voor minder vliegen en meer treinen, ofwel een verbod op korte vluchten van minder dan 750 kilometer. “De luchtvaart krijgt een omvang die past binnen de grenzen van klimaat, leefomgeving en veiligheid. Nederland kiest voor de noodzakelijke krimp van de luchtvaart.”
Het goederenvervoer krijgt verder een korte paragraaf in het partijprogramma. Alle soorten van vervoer moeten stiller, schoner en klimaatneutraal worden. En “we kiezen voor een economie waarin producten langer meegaan en meer lokaal geproduceerd worden. Zo beperken we het over de wereld slepen van goederen.”
Disclaimer: het gaat op het moment van publiceren van dit artikel in veel gevallen om concept-verkiezingsprogramma’s die nog deels kunnen worden aanpast.
