Na zes jaar neemt directeur Jeanet van Antwerpen afscheid van gebiedsontwikkelaar SADC en daarmee van de Amsterdam Logistics Board (ALB). Ze wordt directeur regio Noord Oost van BPD | Bouwfonds Gebiedsontwikkeling. Van Antwerpen was in de afgelopen jaren nauw betrokken bij het opstellen van de ALB-toekomstvisie ‘Amsterdam Logistics Programma’ en het ondersteunende programmateam. Haar afscheid valt samen met het eerste verjaardag van het programma dat een vliegende start heeft gemaakt met een aantal concrete projecten. Een mooi moment om terug te blikken. En dat komt bij Jeanet van Antwerpen vooral neer op vooruitkijken.
Vooruitkijken doet ze graag vanuit wat ze zelf de intrinsieke motivatie noemt waarmee ze alles in haar leven onderneemt. Die vertelt haar dat het tijd is voor een volgende stap. “Ik haal mijn energie vooral uit vernieuwing, pionieren en opbouwen. En inmiddels staat er gewoon heel veel.” Met de behaalde successen doelt Van Antwerpen op de circulaire bedrijventerreinen rond Schiphol die onder haar leiding richting voltooiing gaan én op het Amsterdam Logistics Programma (ALP). Het programma van de ALB, waarin ze namens SADC zitting heeft, staat inmiddels als een huis. Er is een breed gedragen visie en die heeft al handen en voeten gekregen met drie concrete initiatieven.
Innovatie geholpen door nieuwe werkelijkheid en technieken
Medio 2020 heeft de board met het vaststellen van de ALP-visie een voorschot genomen op een transport- en logistieke sector in de Metropoolregio Amsterdam die in 2050 schoon – aansluitend bij klimaatdoelstellingen – en slim – onze (internationale) concurrentiepositie als Metropoolregio Amsterdam (MRA) ondersteunend – zal zijn. In het programma bundelen de MRA-mainports hun krachten voor innovatie in de logistiek; Schiphol, de haven van Amsterdam en Greenport Aalsmeer. Dat zij elkaar gevonden hebben in één visie en programma is een prestatie. Die is overigens mede afgedwongen door een nieuwe realiteit, erkent Van Antwerpen. “Er liggen urgente eisen op het gebied van leefbaarheid en milieu en binnenkort kunnen we daar gewoon niet meer omheen, onder meer doordat er steeds meer wet- en regelgeving komt. Neem de energietransitie. De ALP-partijen hebben ieder voor zich geconstateerd ‘als je geen afscheid neemt van fossiele energie, dan gaat het geld kosten’. Ze delen dat besef, maar ook de oprechte wens om aan hun steentje bij te willen dragen.”
Coalition of the willing
Doordat de techniek zich in sneltreinvaart ontwikkelt, komt schoner en slimmer nu ook echt binnen handbereik. Het besef dat de wereld complexer wordt, was een derde belangrijke aanjager voor het ALP. Zaken zijn volgens Van Antwerpen inmiddels zo ingewikkeld dat een alleingang steeds moeilijker is. Op zo’n moment kun je vraagstukken maar beter actief en samen oppakken. “In het ALP werken nu veel partijen samen: groot, klein, markt, overheid en onderwijs. De gemene deler is dat iedereen wil samenwerken, het is een coalition of the willing waarin de leden zonder uitzondering willen nadenken over vragen als in welk systeem functioneren we en wat betekent dat voor nu en later? Samen onderzoeken we wat gemeenschappelijke doelen kunnen zijn en wat en hoe we moeten veranderen.”
Traditionele denk- en werkwijzen loslaten
De verschillende gremia in het ALP kunnen veel van elkaar leren, verwacht ze. Zo zijn partijen als de overheid en veel grote bedrijven goed in systeemdenken, maar is nu juist een omslag nodig naar resultaatdenken. In dat laatste blinken de markt en het onderwijs uit. Die omslag maken is best eng, erkent Van Antwerpen, want blauwdrukken zijn er niet. Maar het is wel nodig om traditionele systematische werkwijzes los te laten; minder binnen een projectgroep volgens een vooraf uitgestippelde planning naar een bepaald resultaat toewerken en meer experimenterend te werk gaan. “Ik ben erg van taal en haal graag Alice in Wonderland uit de kast om mensen uit hun denkpatronen te halen. Alice vraagt op een gegeven moment aan de kat ‘welk pad moet ik nemen?’ De kat antwoordt: ‘Dat hangt ervan af waar je naartoe wilt. En als je dat niet weet, tja, dan maakt het ook niet uit welk pad je neemt.’ De kunst is niet dat je vooraf weet hoe het pad er precies uitziet, dat ga je samen ontdekken. Als je maar beseft dat je elkaar nodig hebt en elkaar onderweg vasthoudt. Samen over die boom of sloot gaan en zo samen verder komen.”
Samen naar een stip op de horizon
Een onzeker pad richting een niet helemaal heldere stip op de horizon, dat vereist wederzijds vertrouwen, een wil om van elkaar – groot en klein – te leren en een brede overtuiging dat er resultaat geboekt zal worden. Op welke manier dan ook. Daar moeten de partijen actief aan blijven werken. “Ook bij twijfel doorzetten, alert blijven en transparant communiceren over wat er goed gaat en vooral ook over wat er niet goed gaat. Want leren is niet alleen succesverhalen vertellen. Het is uitspreken wat er niet goed gaat en samen onderzoeken hoe we verder kunnen.” Het betekent volgens Van Antwerpen dus ook bereid zijn om verliezen te incasseren. “Als een project mislukt, hoeft het nog geen slecht project te zijn. Dan moet je misschien gewoon zeggen ‘we stoppen, want dit is niet het juiste pad’ en vervolgens verder onderzoeken wat wel de juiste manier is.” Oplossingsgericht denken vanuit het te behalen resultaat dus.
Tekst loopt door onder video
Logistiek bloedsomloop van de samenleving
Met het ALP staat er een stevig raamwerk en intern ligt er de komende jaren een aantal uitdagingen. Extern mag het programma als het aan Van Antwerpen ligt namens de logistiek een prominente plek gaan opeisen in beleidsagenda’s en ruimtelijke plannen. En in de publieke opinie, zegt ze, verwijzend naar de ALP-stelling dat logistiek de bloedsomloop is van de samenleving. “Corona heeft meer dan ooit bewezen dat de sector vitaal is; dat hij ook in crisistijden zorgt voor de aanvoer van medicijnen en mondkapjes, voor de bevoorrading van winkels en supermarkten en voor het thuisbezorgen van pakketjes en maaltijden. Het komt allemaal niet uit de lucht vallen.” Tegen transport en logistiek zijn, tegen grote datacenters en de verdozing van het landschap, is volgens haar dan ook niet zinvol. Daar lost niemand iets mee op. “Wat je wél kunt vragen van de sector is om kritisch mee te denken over duurzaamheid, groene stroom en andere zaken als de inrichting van het landschap. De ALB neemt volgens haar de verantwoordelijkheid om zaken beter te maken en te realiseren op de juiste voorwaarden, namelijk slim, schoon en samen.”
Kwetsbaarheden logistieke keten verminderen
Die vitale functie betekent ook dat er meer aandacht moet komen voor de kwetsbaarheden in de logistieke keten. Ze wijst op de kansen die digitalisering biedt in goede en in slechte tijden. “CH Robinson heeft een vestiging in Wuhan. Toen de coronapandemie losbarstte is het bedrijf direct gaan rekenen. Het heeft Wuhan helemaal uit het globale netwerk gehaald en nieuwe routes opgezet.” Dankzij data was het al snel business as usual. Van Antwerpen gelooft ook dat control towers de toekomst hebben in de logistiek. “Data zorgen voor overzicht en met een centrale regie kunnen we juist sneller inspelen op zaken als een natuurramp of een pandemie.
Eerste initiatieven Amsterdam Logistics Programma
Het Amsterdam Logistics Programma richt zich op ontwikkeling van de regio en de individuele partners via concrete initiatieven die voortkomen uit vragen uit de praktijk. Sinds vorig jaar zijn er een aantal opgestart: binnen Noord West Connect richten partijen zich op de modal shift ofwel het goederen van de MRA-wegen halen door ze (deels) per trein of binnenvaartschip te vervoeren. In de transportcorridor CTC Amsterdam Westkant wordt onderzocht hoe transport dankzij slimme verkeerslichten die anticiperend op naderend vrachtverkeer sneller kan verlopen. En het ALP neemt deel in de Cargoloop waarin onderzocht hoe langs de A4 een supersnelle hyperloop voor goederen tussen Noord- en Zuid-Holland kan worden opgezet.
Logistiek in de Metropoolregio Amsterdam in 2040
Het draait allemaal om schoon en slim en daarmee efficiënt, veilig en snel. Volgens Van Antwerpen staat de sector nog voor grote veranderingen in de komende twintig jaar. Op de korte termijn verwacht ze dat CTC snel kan gaan opschalen. Ook zitten er zero emission corridors in de pijpleiding voor de Metropoolregio Amsterdam. “En de ontwikkelingen in waterstof gaan heel hard.” De gebiedsontwikkelaar verwacht dat grenzen tussen woon- en werkgebieden gaan vervagen, een ontwikkeling die door corona al is ingezet. “Alles wordt fluïde en hybride. De woonkamer is nu ook je werkplek, kantoor- en bedrijvenparken worden circulair en groener zodat je tussen de bedrijven door ook even van de natuur kan genieten.” De schaalvergroting van na de Tweede Oorlog met vinexwijken, industriële knooppunten en landbouwgebieden zal weer plaatsmaken voor fijnmazigheid, verwacht ze. En dat zal zijn weerslag hebben op mobiliteit en logistiek. “Eerst produceerden we alles zelf, in de stad, toen buiten de stad. We gingen functies scheiden en globaler opereren. Dat betekende grotere schepen en de inzet van vliegtuigen en containerisatie. Nu zie je dat er weer meer vraag komt naar lokaal naast het globalisme. We gaan op verschillende schalen opereren.”
Agile
Van Antwerpen is niet de enige die beseft dat terug naar lokaal bittere noodzaak is. De coronapandemie met haar oorsprong in Wuhan heeft aangetoond hoe dynamisch de wereld is en hoezeer alles in elkaar grijpt. Daarmee agile leren om te gaan, is volgens de scheidend SADC-directeur de toekomst. Dat kan volgens haar via digitalisering, maar ze waarschuwt dat ook dat niet heilig is. Blijf daarom samen continu heroverwegen en evalueren, ook fysiek, is haar advies. “We zitten in een papieren wereld gevangen. Maar zien is begrijpen. Laat mensen zien waar je mee bezig bent en ga zelf ook geregeld bij elkaar op bezoek zodat je leert en voelt wat projecten inhouden.
De Amsterdam Logistics Board
Het Amsterdam Logistics Programma valt onder de Amsterdam Logistics Board, het overlegorgaan van onder meer de gemeente Haarlemmermeer, provincie Noord-Holland, onderwijsinstellingen als Hogeschool van Amsterdam en bedrijven in de Metropoolregio Amsterdam, waaronder de mainports Schiphol, haven van Amsterdam en Greenport Aalsmeer. Wie zitten er eigenlijk in de Amsterdam Logistics Board? Wij stellen ze in deze serie aan je voor.
